Αλάτι και ζάχαρη. Ποιος είναι ο πραγματικός εχθρός;
Υπάρχει μια έντονη διαμάχη στον κόσμο της διατροφής, εκείνη ανάμεσα στο αλάτι και τη ζάχαρη. Αυτοί οι δύο λευκοί κρύσταλλοι φαίνονται παρόμοιοι εξωτερικά, αλλά είναι εντελώς διαφορετικοί εσωτερικά – και συμπεριφέρονται τελείως διαφορετικά όταν βρίσκονται μέσα στο σώμα σας.
Το αλάτι αποτελείται από δύο βασικά μέταλλα, καθιστώντας το απαραίτητο μικροθρεπτικό συστατικό, ενώ η ζάχαρη είναι ένα μη απαραίτητο μακροθρεπτικό συστατικό. Και ενώ η ζάχαρη και το αλάτι αποτελούν δύο από τις πέντε ανθρώπινες γεύσεις (αλμυρό, γλυκό, ξινό, πικρό και ουμάμι -καλή γεύση), λειτουργούν στο σώμα με εντελώς διαφορετικούς τρόπους.
Όταν καταναλώνετε επεξεργασμένη ζάχαρη, οι υποδοχείς της γλυκιάς γεύσης σας σηματοδοτούν το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου με τρόπο που είναι πολύ πιο ισχυρός από την κατανάλωση ενός κομματιού φρούτου – ο εγκέφαλός σας φωτίζεται σαν φλιπεράκι λόγω της έντονης απελευθέρωσης ντοπαμίνης. Δυστυχώς, αυτοί οι υποδοχείς της γλυκιάς γεύσης δεν σας δίνουν σήμα να σταματήσετε να τρώτε όταν έχετε καταναλώσει πολύ ζάχαρη. Στην πραγματικότητα, όσο περισσότερη ζάχαρη τρώτε, τόσο περισσότερη επιθυμείτε, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο εξάρτησης από τη ζάχαρη. Από την άλλη πλευρά, εάν τρώτε ποσότητες από τον άλλο λευκό κρύσταλλο (αλάτι), οι υποδοχείς γεύσης του αλατιού στο σώμα σας «αναστρέφονται» και σας στέλνουν ένα σήμα αποστροφής. Με άλλα λόγια, αν καταναλώνετε πολύ αλάτι σε ένα γεύμα, το σώμα σας έχει έναν ενσωματωμένο μηχανισμό ασφαλείας που σας κάνει να λαχταράτε λιγότερο αλάτι αργότερα μέσα στην ημέρα. Το σώμα σας είναι εξαιρετικά ευφυές όταν πρόκειται για τη ρύθμιση της πρόσληψης βασικών μετάλλων, ειδικά ενός τόσο σημαντικού όπως το αλάτι.
Αλλά πόσο αλάτι πρέπει να τρώτε κάθε μέρα;
Ενώ όλες οι κατευθυντήριες γραμμές και οι ειδικοί υγείας θα σας ζητούσαν να τρώτε όχι περισσότερο από ένα κουταλάκι του γλυκού την ημέρα, στοιχεία από μελέτες που δημοσιεύονται στην ιατρική βιβλιογραφία υποδηλώνουν ότι οι περισσότεροι άνθρωποι πρέπει να τρώνε περίπου 1½ με 2 κουταλάκια του γλυκού αλάτι την ημέρα. Μπορεί να χρειαστεί περισσότερο αλάτι εάν ασκείστε μανιωδώς και χάνετε αλάτι με τον ιδρώτα ή τα ούρα μέσω της κατανάλωσης καφέ.
Όσο για τη ζάχαρη, είναι καλύτερο να καταναλώνετε όχι περισσότερα από 20 γραμμάρια (περίπου 5 κουταλάκια του γλυκού) συνολικών σακχάρων την ημέρα (για τον μέσο ενήλικα) για να αποφύγετε αρνητικές συνέπειες για την υγεία.
Τα τελευταία εκατοντάδες χρόνια, η μέση πρόσληψη αλατιού έχει πράγματι μειωθεί. Στην πραγματικότητα, τώρα τρώμε το ένα δέκατο της ποσότητας αλατιού που καταναλώναμε το 1600 στην Ευρώπη. Εκείνες τις μέρες, δεν είχαμε ψυγεία για να συντηρήσουμε τα τρόφιμά μας, έτσι τα πάντα ήταν γεμάτα με αλάτι. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου υπερκατανάλωσης αλατιού, δεν υπήρξε κρίση παχυσαρκίας ή διαβήτη ή υπέρτασης. Οι άνθρωποι τότε έτρωγαν ολόκληρα φυσικά τρόφιμα και καταναλώνουν πολύ αλάτι, αλλά κατανάλωναν επίσης πολύ λίγη ζάχαρη.
Τα τελευταία εκατοντάδες χρόνια, όταν η πρόσληψη αλατιού έπεφτε, η πρόσληψη ζάχαρης εκτιναζόταν. Πράγματι, μόλις πριν από μερικές εκατοντάδες χρόνια, οι άνθρωποι κατανάλωναν μόνο μερικά κιλά ζάχαρης το χρόνο. Τώρα που η ζάχαρη είναι πιο εύκολα διαθέσιμη, η μέση πρόσληψή έχει εκτοξευθεί στα ύψη μέχρι και 152 κιλά κατανάλωσης ανά άτομο ανά έτος. Δηλαδή 30 φορές αύξηση!
Η ζάχαρη προκαλεί όλεθρο στο σώμα σας – ενώ το αλάτι βοηθά να το διορθώσετε.
Πραγματικά δε μας είναι εύκολο να αφήσουμε την αγάπη μας για το γλυκό. Μιλώντας για γλυκατζήδες, είναι γνωστό εδώ και χιλιάδες χρόνια ότι το αλάτι εμποδίζει τη φθορά των δοντιών, ενώ η ραφιναρισμένη ζάχαρη προκαλεί τερηδόνα.
Αλλά το γιν και γιανγκ του αλατιού και της ζάχαρης δε σταματά στο στόμα – επεκτείνεται και στον εγκέφαλο.
Η ζάχαρη, σε αντίθεση με το αλάτι, είναι ο πραγματικός εθιστικός λευκός κρύσταλλος. Πράγματι, η ζάχαρη πληροί τον ορισμό της εθιστικής ουσίας στα ζώα, συμπληρώνοντας όλες τις προϋποθέσεις ως ουσία κατάχρησης, συμπεριλαμβανομένης της ανταμοιβής, της ανοχής, της υπερφαγίας και της στέρησης. Και όπως αναφέρεται στο βιβλίο του James DiNicolantonio, The Salt Fix, το αλάτι θα μπορούσε πραγματικά να είναι ένα αντίδοτο στον εθισμό στη ζάχαρη.
Η εξάντληση του νατρίου στο σώμα ευαισθητοποιεί το σύστημα ανταμοιβής, καθιστώντας τη ζάχαρη πιο ελκυστική. Η αύξηση της πρόσληψης αλατιού μπορεί πραγματικά να μειώσει την επιθυμία για ζάχαρη και μπορεί ακόμη και να μειώσει την ικανοποίηση που λαμβάνετε από την κατανάλωση ζάχαρης. Οι δίαιτες με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλάτι μπορεί ακόμη και να αυξήσουν τις εθιστικές ιδιότητες των ψυχοτρόπων ουσιών.
Σε αντίθεση με τη ζάχαρη, το αλάτι φαίνεται να είναι επίσης ωφέλιμο για τον εγκέφαλό μας. Πράγματι, το νάτριο βοηθά στη μεταφορά της βιταμίνης C στον εγκέφαλο, ενώ η γλυκόζη ανταγωνίζεται την πρόσληψή της. Η ζάχαρη εξαντλεί επίσης το σώμα από βιταμίνες Β, συμπεριλαμβανομένης της θειαμίνης, η οποία είναι εξαιρετικά σημαντική για την υγεία του εγκεφάλου. Αυτό υποδηλώνει ότι η κατανάλωση αλατιού είναι πράγματι καλή, ακόμη και απαραίτητη, για την υγεία του εγκεφάλου, ενώ η υπερβολική κατανάλωση ζάχαρης προκαλεί όλεθρο.
Το αλάτι βοηθά επίσης στην πέψη. Πράγματι, το αλάτι αποτελείται από δύο απαραίτητα μέταλλα: νάτριο και χλώριο. Το χλώριο χρειάζεται στην παραγωγή γαστρικού οξέος, βοηθώντας στην πέψη των τροφών και στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών, ενώ η κατανάλωση ζάχαρης μπορεί να οδηγήσει σε πεπτικά προβλήματα.
Όταν πρόκειται για τα νεφρά σας, είναι εύκολο να σκεφτείτε ότι το αλάτι είναι ο επιβλαβής λευκός κρύσταλλος. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι συνεχώς μας λένε ότι η κατανάλωση υπερβολικού αλατιού στρεσάρει τα νεφρά. Ωστόσο, αυτό δεν φαίνεται να είναι αλήθεια. Πράγματι, η βιβλιογραφία δείχνει ότι η υπερκατανάλωση ζάχαρης οδηγεί σε χρόνια νεφρική νόσο, ενώ η μη κατανάλωση αρκετού αλατιού μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στα νεφρά. ‘Οντως μια μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η λειτουργία των νεφρών επιδεινώνεται με μια δίαιτα χαμηλή σε αλάτι λόγω της μειωμένης ροής αίματος στα νεφρά.
Σαν να μην έφτανε αυτό, η ουσία που έχουμε κατηγορήσει εδώ και δεκαετίες ως αιτία των λίθων στα νεφρά (δηλαδή το αλάτι) μπορεί στην πραγματικότητα να αποτελεί λύση. Πράγματι, μελέτες δείχνουν ότι η κατανάλωση περισσότερου αλατιού μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης λίθων στα νεφρά, ενώ η κατανάλωση περισσότερης ζάχαρης αυξάνει τον κίνδυνο.
Η μάχη του καλού και του κακού μεταξύ αυτών των δύο λευκών κρυστάλλων μαίνεται στο σώμα μας. Η επίθεση στο σώμα μας από την υπερκατανάλωση ζάχαρης προκαλεί μεταβολικό όλεθρο. Όταν καταναλώνετε υπερβολικές ποσότητες ζάχαρης, αυτό προκαλεί αύξηση της ινσουλίνης (μια ορμόνη αποθήκευσης λίπους), αντίσταση στην ινσουλίνη και διαβήτη τύπου 2, ενώ η κατανάλωση περισσότερου αλατιού στην πραγματικότητα μπορεί να βελτιώσει τον διαβήτη τύπου 2.
Τα οφέλη από την κατανάλωση περισσότερου αλατιού έχουν υποτιμηθεί εδώ και δεκαετίες.
Όταν πρόκειται για την υγεία των οστών σας, και πάλι το αλάτι είναι ο λευκός κρύσταλλος που θα σας σώσει. Όταν μειώνουμε την πρόσληψη αλατιού, στο επίπεδο που μας λέει κάθε διατροφική οδηγία, αυτό μπορεί να προκαλέσει εξάντληση ασβεστίου και μαγνησίου από το σώμα. Όταν η πρόσληψη αλατιού μειώνεται, το σώμα φαίνεται να τραβάει νάτριο καθώς και ασβέστιο και μαγνήσιο από τα οστά, αυξάνοντας πιθανότατα τον κίνδυνο οστεοπόρωσης. Οι δίαιτες με χαμηλή περιεκτικότητα σε αλάτι αυξάνουν επίσης την απώλεια μαγνησίου στον ιδρώτα — το σώμα αποβάλλει περισσότερο μαγνήσιο αντί για νάτριο για να διατηρήσει χαμηλά αποθέματα νατρίου. Όλα αυτά μπορούν να επηρεάσουν την υγεία των οστών μας.
Στην πραγματικότητα, η κατανάλωση περισσότερου αλατιού μπορεί να προστατεύσει τα οστά σας, ενώ η κατανάλωση μιας διατροφής με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη είναι σαφώς επιβλαβής. Την επόμενη φορά που θα αποφασίσετε να αρπάξετε το μπολ με τη ζάχαρη, ξανασκεφτείτε το, αν πιάσετε την αλατιέρα μπορεί να καταλήξετε να σώσετε τη ζωή σας.