Κετογονική δίαιτα : τι είναι η κέτωση; Μύθοι και αλήθειες

Η κέτωση είναι μια μεταβολική κατάσταση κατά την οποία η ενέργεια λαμβάνεται από το μεταβολισμό των λιπαρών οξέων και όχι της γλυκόζης, οδηγώντας σε αυξημένο επίπεδο των κυκλοφορούντων κετονοσωμάτων.

Υπό κανονικές συνθήκες, το σώμα μας χρησιμοποιεί τα σάκχαρα και συγκεκριμένα τη γλυκόζη, ως κύρια πηγή ενέργειας. Όταν η γλυκόζη εξαντλείται, το σώμα μεταβαίνει στη λήψη ενέργειας από άλλες πηγές στις διαδικασίες της γλυκονεογένεσης και της κετογένεσης. Στη γλυκονεογένεση, το σώμα (κυρίως το ήπαρ)  συνθέτει γλυκόζη ή γλυκογόνο από μη υδατανθρακικά πρόδρομα μόρια όπως,  αμινοξέα, γλυκερίνη ή γαλακτικό οξύ. Ωστόσο, όταν το χαμηλό επίπεδο γλυκόζης επιμένει για περισσότερο, ο μεταβολισμός πρέπει να στραφεί σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου του λίπους. Τα προϊόντα που προέρχονται απο τη διάσπαση των λιπαρών οξέων ονομάζονται κετονοσώματα (βήτα-υδροξυβουτυρικό οξύ, ακετοξικό οξύ και ακετόνη). Η διαδικασία χρήσης τους απο το σώμα ονομάζεται κετογένεση.

Είναι ενδιαφέρον ότι τα κετονοσώματα δεν είναι ίδια με τις κετόνες. Από χημική άποψη, μόνο η ακετόνη μπορεί να ταξινομηθεί ως κετόνη, ενώ οι υπόλοιπες ενώσεις, παρόλο που έχουν ομάδα κετόνης, ανήκουν σε υδροξυοξέα και κετοξέα, αντίστοιχα [1].

Πότε το σώμα φτάνει σε κατάσταση κέτωσης;

Η κατάσταση της κέτωσης εμφανίζεται όχι μόνο κατά τη διάρκεια της δίαιτας κετο αλλά και κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου διαλείμματος στο φαγητό, όπως το πρωί, αμέσως μετά το ξύπνημα, καθώς και μετά από έντονη σωματική άσκηση. Μετά από μια ολονύκτια νηστεία, τα σώματα κετόνης καλύπτουν περίπου το 2-6% των ενεργειακών αναγκών και μετά από 3 ημέρες νηστείας, αυτό το επίπεδο μπορεί να αυξηθεί ακόμη και στο 40%. Η κατάσταση της κέτωσης διαρκεί όσο το σώμα δεν λαμβάνει υδατάνθρακες.
Σε ακραίες περιπτώσεις, η αυξημένη παραγωγή κετονοσωμάτων σε επίπεδο άνω των 25 mmol/L μπορεί να οδηγήσει σε κετοναιμία και κετοξέωση, αλλά αυτό συμβαίνει κυρίως σε άτομα με διαβήτη και δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί μετά τη χρήση μιας κετογονικής δίαιτας από ένα υγιές άτομο.

Σε αντίθεση με την κετοξέωση, κατά τη διατροφική κέτωση, παρατηρείται ελαφρώς αυξημένο επίπεδο κετονοσωμάτων (> 0,5 mmol/L) στην κυκλοφορία του αίματος με ταυτόχρονα χαμηλά και σταθερά επίπεδα γλυκόζης και ινσουλίνης. Δεδομένου ότι η συγκέντρωση των κετονών διατηρείται σε χαμηλά επίπεδα, είναι μια ασφαλής διαδικασία και δεν οδηγεί σε αλλαγή του pH του αίματος. Επομένως, σε άτομα που χρησιμοποιούν την κετογονική δίαιτα, δεν υπάρχει κίνδυνος της λεγόμενης «οξίνισης του σώματος».
Το ρυθμιστικό σύστημα του αίματος μας αντιμετωπίζει καλά ακόμη και αυξημένα επίπεδα κετονικών σωμάτων. Το επίπεδο των κετονοσωμάτων στο σώμα ρυθμίζεται από δύο διαδικασίες: την παραγωγή κετονοσωμάτων (κετογένεση) και την αποδόμησή τους (κετόλυση), τα οποία ελέγχονται από την ινσουλίνη και τη γλυκαγόνη. Η γλυκαγόνη επιταχύνει την παραγωγή κετονικών σωμάτων και η ινσουλίνη επιβραδύνει αυτή τη διαδικασία [1].

Ο χρόνος που απαιτείται για την επίτευξη κέτωσης είναι μια εξατομικευμένη διαδικασία και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως:

• ηλικία καθημερινή
• σωματική δραστηριότητα
• ΔΜΣ
• μεταβολισμός
• επίπεδο στρες
• τύπος δίαιτας πριν από μια κετογονική δίαιτα

Εάν καταναλώνατε μεγάλες ποσότητες υδατανθράκων πριν ξεκινήσετε την δίαιτα κετο, μπορεί να χρειαστεί περισσότερος χρόνος για να φτάσετε στην κέτωση λόγω των μεγάλων αποθεμάτων γλυκόζης στο σώμα που πρέπει να εξαντληθούν πριν από την έναρξη της χρήσης κετονοσωμάτων.

Από ενεργειακή άποψη, τα κετονικά σώματα παρέχουν περισσότερη ενέργεια. Λαμβάνοντας την τριφωσφορική αδενοσίνη (ATP) ως τη βασική ενεργειακή μονάδα του σώματος, μπορούμε να υποθέσουμε ότι 100 g γλυκόζης παρέχουν 8700 g ATP, ενώ 100 g βήτα-υδροξυβουτυρικού οξέος και ακετοξικού οξέος παρέχουν 9400 και 10500 g ATP, αντίστοιχα. . Επομένως, κατά τη διάρκεια της κετογονικής δίαιτας, παρά το θερμιδικό έλλειμμα, δεν νιώθουμε μείωση της ενέργειας.

Ένας άλλος τρόπος για να επιτευχθεί μια κατάσταση κέτωσης είναι χρησιμοποιόντας ένα συμπλήρωμα με εξωγενή κετονοσώματα.
Χρησιμοποιείται κυρίως σε αθλήματα για τη βελτίωση της απόδοσης αντοχής. Η λήψη συμπληρωμάτων που περιέχουν εξωγενή κετονοσώματα προκαλεί μια κατάσταση διατροφικής κέτωσης σε λίγα λεπτά χωρίς τον περιορισμό των υδατανθράκων στη διατροφή [2,3].

Όταν μετράμε το επίπεδο των κετονών στην κυκλοφορία του αίματος, αυτό αντιστοιχεί κυρίως στη συγκέντρωση του βήτα-υδροξυβουτυρικού οξέος και του ακετοξικού οξέος. Η ακετόνη, η οποία είναι μια πολύ πτητική ένωση, αποβάλλεται από το σώμα πολύ γρήγορα με την αναπνοή ή τα ούρα. Ως εκ τούτου, σε άτομα που βρίσκονται σε κέτωση, η αναπνοή και τα ούρα μπορεί να έχουν μια συγκεκριμένη, γλυκιά μυρωδιά.

ΜΕΘΟΔΟΙ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΕΤΩΣΗΣ

1. Μέτρηση κυκλοφορούντων κετονικών σωμάτων
Η πιο αξιόπιστη μέθοδος ανάλυσης της κέτωσης είναι η μέτρηση της συγκέντρωσης κετονικών σωμάτων (κυρίως β-υδροξυβουτυρικού) στην κυκλοφορία του αίματος. Επί του παρόντος, υπάρχουν πολλά μοντέλα συσκευών για την αυτομέτρηση κετονικών σωμάτων, παρόμοια με τα γλυκομετρικά, διαθέσιμα στην αγορά. Αυτό περιλαμβάνει το τρύπημα του δακτύλου σας με ένα νυστέρι και την εφαρμογή του δείγματος στη δοκιμαστική ταινία. Αυτή η μέθοδος είναι αρκετά ακριβή και απαιτεί δυσάρεστο τρύπημα στα δάχτυλα.

2. Μέτρηση κετονικών σωμάτων αναπνοής
Η μέτρηση των κετονών στην αναπνοή είναι μια εναλλακτική λύση στις επαναλαμβανόμενες παρακεντήσεις. Απαιτείται μόνο φύσημα για ορισμένο χρονικό διάστημα στο επιστόμιο για να διαβαστεί ένα αποτέλεσμα. Τα φθηνότερα μοντέλα συσκευών δεν είναι πολύ ακριβή και σας επιτρέπουν να προσδιορίσετε το επίπεδο των κετονικών σωμάτων σε επίπεδα: κανένα, χαμηλό ή υψηλό. Για να έχετε ένα πιο ακριβές αποτέλεσμα, πρέπει να επενδύσετε περισσότερα χρήματα στον αναλυτή. Το κύριο πρόβλημα με την ανάλυση αναπνοής είναι ότι δείχνει την περιεκτικότητα σε ακετόνη, η οποία δεν είναι το κύριο σώμα κετόνης. Ως εκ τούτου, το αποτέλεσμα μπορεί να μην είναι τόσο ακριβές.

3. Μέτρηση κετονοσωμάτων ούρων
Μακράν η πιο δημοφιλής και λιγότερο επεμβατική μέθοδος μέτρησης κετονικών σωμάτων είναι η χρήση ταινιών εξέτασης ούρων. Ανάλογα με τη συγκέντρωση των κετονών στα ούρα, το χρώμα της ταινίας αλλάζει, το οποίο μπορεί να συγκριθεί με την προσαρτημένη κλίμακα. Αν και αυτή η μέθοδος δεν είναι πολύ ακριβής, σας επιτρέπει να ελέγχετε την κατάσταση της κέτωσης καθημερινά με γρήγορο και φθηνό τρόπο.

Το άρθρο είναι γραμμένο απο την PhD Natalia Drabińska για την Beketo.uk

Bibliography:

[1] Drabińska, N., Wiczkowski, W., Piskuła, M.K. (2021) Recent advances in the application
of a ketogenic diet for obesity management. Trends in Food Science & Technology, 110: 28-38.

[2] Shaw, D.M., Merien, F., Braakhuis, A. et al. (2020) Exogenous Ketone Supplementation
and Keto-Adaptation for Endurance Performance: Disentangling the Effects of Two Distinct
Metabolic States. Sports Med 50, 641–656.

[3] Poff, A.M., Koutnik, A.P., Egan, B. (2020). Nutritional Ketosis with Ketogenic Diets or
Exogenous Ketones: Features, Convergence, and Divergence. Current Sports Medicine
Reports 19(7), 251-259.

Δείτε επίσης:

Τα 9 λάθη που μπορεί να κάνετε στην κετογονική διατροφή
Κετογονική δίαιτα … τα βασικά!
Kετογονική δίαιτα και αλκοολ… συνδιάζονται;
Τα είδη της κετογονικής διατροφής